KRAF TRADISIONAL

Dalam masyarakat Melayu, seni terbahagi kepada dua jenis iaitu seni persembahan dan seni tampak. Seni persembahan terdiri daripada tarian, nyanyian, persembahan pentas seperti makyong, wayang kulit, ghazal, hadrah dan kuda kepang. Manakala seni tampak terdiri daripada seni bina, seni hias, pertukangan tangan dan seni kraf. Dalam blog ini akan membincangkan tentang seni kraf Melayu yang melambangkan hubungan erat antara orang Melayu dengan kepercayaannya iaitu Islam.

Seni kraf adalah pusaka peniggalan nenek moyang kita satu masa dahulu kala dan telah diperturunkan dari satu generasi ke satu generasi hingga kini yang merupakan warisan bangsa dan negara (Khairuddin Talib, 2007). Dalam bahasa Latin kraf dikenali sebagai ‘ars’ atau ‘art’ dan juga sama pengertiannya dengan ‘artifact’. Ia juga dimaksudkan sebagai hasil seni yang berfungsi untuk penggunaan. Kraf dicipta berdasarkan khayalan seni dan disertai dengan rasa senang (Wan Ahmad Fuad Wan Abdul Aziz et. al.,1990).

Menurut Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia (2010) berdasarkan sumber Akta 222 – Akta Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia (1979), kraf adalah suatu barangan atau apa-apa artistik yang mempunyai daya tarikan kebudayaan atau tradisional yang dihasilkan dari kemahiran tangan secara intensif dengan atau tanpa menggunakan alat-alat yang mudah dan dioperasi secara langsung atau tidak langsung oleh pereka. Kamus Elektronik Besta MD800 (2008), pula mendefinisikan bahawa kraftangan merupakan perkerjaan yang memerlukan kemahiran tangan dan rekabentuk ‘artistik’, contohnya ukiran kayu. Selain itu, ia juga merupakan kemahiran menggunakan tangan dan seni dengan meaggunakan tenaga atau kekuatan.

Menurut Malaysia Geographers (1978) dalam Wan Ahmad Fuad Wan Abdul Aziz et. al. (1990) berpendapat bahawa kraftangan mempunyai tiga ciri utama iaitu hasil keluaran yang diawasi oleh sosial, kepercayaan dan agama, keperluan kekuatan tradisi terhadap teknik yang diwarisi oleh generasi yang lepas dan penggunaan tangan yang begitu meluas walaupun alat-alat jentera dan mesin digunakan dalam pengeluaran. Manakala Majlis Amanah Rakyat (1973) juga dalam Wan Ahmad Fuad Wan Abdul Aziz et. al. (1990) pula menyatakan bahawa kraftangan termasuk semua barangan seni yang memiliki unsur tradisional yang diwujudkan melalui proses pembentukan dengan menggunakan kemahiran tangan mahupun peaggunaan mesin atau lain-lain alat.

Sebelum kedatangan Islam, masyarakat Melayu menganut fahaman animisme dan Hindu. Mengikut cacatan Marco Polo, agama Islam telah tersebar di Tanah Melayu sebelum abad ke-15. Agama Islam telah disebarkan oleh para pedagang dan pendakwah dari Asia Barat ke Negara China sehingga pada abad ke-13 Masihi, Islam semakin berkembang pesat berikutan dengan kemunculan beberapa buah kerajaan Islam di Pasai dan Perlak di persekitaran Selat Melaka (Ruslan Zainuddin, 2004).

Sebahagian besar orang Melayu telah memeluk agama Islam, sementara yang lain terus menganut tradisi lama. Sejak itu, kepercayaan orang Melayu telah berubah. Mereka telah meninggalkan pemujaan terhadap patung-patung dan tuhan-tuhan yang banyak. Mereka telah mengetahui dan menyedari tentang keesaan tuhan yang sebenar (Khairuddin Talib, 2007). Keadaan ini telah mengubah kehidupan harian masyarakat Melayu di Tanah Melayu dan adat istiadat tertentu yang didapati bertentangan dengan akidah ditinggalkan secara beransur-ansur (Ruslan Zainuddin, 2004).

Perubahan ini telah memberi kesan terhadap bidang undang-undang, sosio-budaya dan politik. Orang Melayu telah menghayati nilai-nilai akhlak Islam dalam kehidupan yang terangkum dalam adab-adab kehidupan mereka seperti adab berpakaian, adab berbahasa, adab berjiran dan sebagainya. Dalam bidang seni juga tidak ketinggalan dimana kebanyakan hasil seni yang dihasilkan termasuk seni kraf yang dihasilkan oleh orang Melayu adalah bercorak keislaman.